نگاه مدیران جامعه به نقش علوم انسانی کمرنگ است/ تحولی با چاشنی سیاست‌گذاری

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا _ فاطمه بحیرائی؛ همه شاخه‌های علم برای بقا و پیشرفت نوع بشر ضروری بوده و نزاع بین رشته‌های مختلف ساختگی و عبث است. در عین حال بی‌اهمیت انگاشتن هر کدام از رشته‌های سه گانه علم، خیانتی آشکار به جامعه است. مثلاً اگر در جامعه‌ای رشته‌های پزشکی را کنار بگذارند، بعد از مدتی بیماری و مرگ آن‌جا را فرا خواهد گرفت یا اگر رشته‌هایی مانند مهندسی مغفول واقع شوند، روند پیشرفت جامعه به طرز قابل توجهی کُند می‌شود و توان بشر در مهار و مدیریت طبیعت به نفع خود، تضعیف خواهد شد.

این اتفاق، یعنی غفلت از اهمیت علم، در کشور ما به‌ویژه در خصوص رشته‌های علوم انسانی با شدت و حدت بیشتری رخ داده است و علوم انسانی با همه اهمیت و وسعتی که دارد، کم‌ارج انگاشته می‌شود. در اهمیت علوم انسانی همین بس که در کشورهای توسعه یافته، نخبه‌ترین افراد در این رشته‌ها تحصیل می‌کنند و بیشترین حقوق و دستمزدها نیز به شاغلان مرتبط با این رشته‌ها پرداخت می‌شود.

در مقطع دکتری دانشگاه‌های آمریکا نیز، عمدتاً در رشته‌های علوم انسانی تحصیل می‌کنند و در مقابل، سهم بیشتری به دانشجویان مهاجر برای تحصیل در رشته‌های فنی و پزشکی می‌دهند. پیچیدگی روز افزون روابط انسانی و لزوم رو به رشد ایجاد هماهنگی بین اجزای پیچیده‌ جامعه انسانی، در دنیای امروز علوم انسانی را به مراتب مهم‌تر از قبل کرده و توجه به این رشته از ضروریات کشور است.

در این زمینه با عبدالله معتمدی، رئیس دانشگاه علامه طباطبائی به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه مشروح آن‌را از نظر می‌گذرانید.

آنچه در گفت‌وگوی ما با عبدالله معتمدی می‌خوانید:

* نگاه دقیق مدیران جامعه به نقش علوم انسانی کمرنگ است

* وزارت علوم پای کار نیست یا برنامه‌ها جامعیت لازم را ندارند

* علوم انسانی باید روزآمد شود

* برای تولید پایان‌نامه‌های کاربردی، باید پروژه محور بودن علوم انسانی مدنظر قرار گیرد

نگاه دقیق مدیران جامعه به نقش علوم انسانی کمرنگ است

آنا: مقام معظم رهبری در بیاناتشان به این امر اشاره فرموده‌اند که بخش اعظمی از مشکلات و دغدغه‌های جامعه همچون مقوله اعتیاد، تکدی‌گری و مشکلات فرهنگی از طریق پژوهش‌های رشته علوم انسانی رفع می‌شود اما بیش از سایر رشته‌ها مورد بی‌مهری قرار گرفته است. به نظر شما علت این بی‌توجهی چیست؟

معتمدی: در حقیقت نگاه دقیقی که مدیران جامعه باید به نقش علوم انسانی داشته باشند کمرنگ است، درصورتی‌که قدرت اثربخشی و کنترل شرایط خاص خودش را دارد. علوم انسانی به همه رفتارهای انسانی اعم از سبک زندگی‌ و مسائل اجتماعی، موضوعات اقتصادی، سیاسی و حقوقی برمی‌گردد. بنابراین دامنه حوزه‌های مرتبط با علوم انسانی گسترده است و سپس متناسب با این دامنه‌ها به هر نسبتی که مدیران ما فهم بیشتری از علوم انسانی داشته باشند، قطعاً از قابلیت‌های این علم نیز بیشتر می‌توانند بهره ببرند.

آنا: پس چرا علوم انسانی به فراموشی سپرده شده است؟

معتمدی: بخشی از آن وظیفه ما به‌عنوان دانشکده‌ها یا دانشگاه‌های علوم انسانی است که باید توانمندی‌های خودمان را بیشتر معرفی کنیم تا از این طریق مسئولان مربوطه نیز به اقناع لازم برسند که علوم انسانی می‌تواند به آن‌ها کمک کند.

وزارت علوم پای کار نیست یا برنامه‌ها جامعیت لازم را ندارد

آنا: به نظر شما چگونه می‌توان در شرایط علوم انسانی تحول ایجاد کرد؟

معتمدی: تحول در علوم انسانی به سیاست‌گذاری نیاز دارد. پژوهشگاه علوم انسانی در دانشگاه علامه طباطبائی نیز به ما در این زمینه کمک خواهد کرد. باید بتوانیم تحول در علوم انسانی را به‌عنوان یک گفتمان در میان اساتید و دانشجویان مطرح کنیم. امیدواریم که محتواهای مناسبی برای تحول در علوم انسانی تولید کنیم حتی باید کمک کنیم که این محتواها ترجمه شوند و در اختیار سایر اندیشمندان جهان قرار گیرند. تحول در علوم انسانی باید به پژوه تبدیل شود تا بتوان پایان‌نامه‌های کاربردی تعریف کرد

هنگامی‌که از «چگونگی تحول در علوم انسانی» سخن به میان می‌آوریم، یعنی از چرایی عبور کرده‌ایم و به چگونگی رسیده‌ایم. در این مسیر شورای تحول علوم انسانی بسیاری از سرفصل‌های درسی را بازنگری کرده که این امر در راستای چگونگی تحول بوده است.

عناصر دیگری در کنار تغییر برنامه تحول در علوم انسانی مهم بود که متأسفانه عملیاتی نشد. مثلاً عناوین جدید متناسب با تحول معرفی شدند اما نتوانستیم اساتید را با این برنامه‌های جدید همراه و همگام کنیم. در این زمینه شاید وزارت علوم پای کار نبوده یا برنامه از جامعیت لازم برخوردار نبوده است. اکنون نیز این مسئله وجود دارد ما در دانشگاه علامه طباطبایی این توان را داریم که این بحث را شروع و گفتمان علمی در این زمینه را آغاز کنیم.

بیشتر بخوانید:

• ارتقای علوم انسانی با چاشنی بومی‌سازی در دانشگاه آزاد اسلامی




• بی‌مهری به علوم انسانی

علوم انسانی باید روزآمد شود

آنا: شاخص‌های مهم تحول در علوم انسانی از نظر شما چیست؟

معتمدی: روزآمدی اولین شاخصه تحول است، یعنی علوم انسانی باید روزآمد شود. در دانشگاه علامه طباطبایی می‌توانیم دیپلماسی علمی را در راستای روزآمدی تعریف کنیم. تعامل استادان با دانشگاه‌های برتر را می‌توان در این مسیر تعریف کرد. بحث‌هایی که امروز در علوم انسانی کشور و دانشگاه‌های ما وجود دارد دیگر کهنه است. روزآمدی اولین شاخصه تحول است، یعنی علوم انسانی باید روزآمد شود

آنا: پس بر اساس گفته شما باید به سمت کاربردی کردن علوم انسانی پیش برویم؟

معتمدی: بله باید رشته‌ها به سمت کاربردی شدن پیش بروند. از سوی دیگر باید بومی‌سازی علوم انسانی مدنظر قرار گیرد و مبنای تدریس مسائل بومی باشد. دانش بومی در راستای غنی‌سازی دانش جهانی است. برخی می‌گویند علوم غربی باید دور ریخته شود نه این‌چنین نیست، دانش غربی هم دانش بومی آن جامعه است و می‌توان از آن استفاده کرد.

بیشتر بخوانید:

• حلقه مفقوده علوم انسانی ناشی از فقدان افق تمدنی است




• لزوم بومی‌سازی علوم انسانی متناسب با فرهنگ ایرانی اسلامی

برای تولید پایان‌نامه‌های کاربردی، باید پروژه محور بودن علوم انسانی مدنظر قرار گیرد

آنا: برای گفتمان‌سازی باید چه اقداماتی صورت گیرد؟

معتمدی: به نظر می‌رسد که آمادگی لازم ایجاد شده است. برگزاری کرسی‌های نقد و آزاداندیشی، داده‌های لازم را برای تحول تأمین می‌کند. انتقال این گفتمان به دانشجویان تحصیلات تکمیلی باید مدنظر قرار گیرد. شبکه‌سازی و ارتباط با استادان فعال در این زمینه می‌تواند کمک‌کننده باشد. در ادامه به نظر می‌رسد که باید به چیستی و ناچیستی علوم انسانی توجه کنیم. ابهام‌ها و تصورات نادرستی به علوم انسانی باعث می‌شود که حالت انکار و طردی رخ دهد، پس باید به چیستی و ناچیستی توجه شود.

آنا: کلام پایانی و نکته تکمیلی اگر هست بفرمائید.

معتمدی: عنوان می‌شود که علم دستوری نیست اما فعالیت علمی با جهت‌گیری ما متفاوت است. سمت‌وسوی حرکت علمی را باید مشخص کنیم. برخی معتقدند که علم مدرن علم تجربی بوده و نمی‌توان آن را اسلامی کرد، این رویکرد از آن نظریات اشتباه است. باید تحول در علوم انسانی به پژوه تبدیل شود تا بتوانیم پایان‌نامه‌هایی کاربردی در آن تعریف کنیم. این مقوله میسر و ممکن بوده و می‌توان این امر را پیش برد.

انتهای پیام/۱۰۴/